06.05.2021
Денеска се слави Ерделези: Ако може УНЕСКО да го препознае, можеме и ние
Денеска се слави Ерделези: Ако може УНЕСКО да го препознае, можеме и ние
Денеска е 6-ти мај, денот познат како Ѓурѓовден или
Ерделези. Сигурно повеќето од вас кои го читате ова четиво денеска ќе се
запознаете со фактот дека УНЕСКО го заштитува Ерделези како празник на Ромите.
Но не како фестивал, туку како празник од нематеријално културно
наследство.
На ова тема разговаравме со Даниел Петровски, програмски директор на „Романо Ило“ и еден од луѓето дирекни иницијатори пред УНЕСКО за зачувување и оддржување на духот на празникот Ерделрзи.
Фото: Кристина Ласкова
Даниел ни раскажува за овој празник кој сам по себе носи
свои обичаи и фолклор. Тој се сеќава на
масовноста при славењето на празникот во Скопје до крајот на 90-те
години кога илијадници Роми го прославувале четвртиот ден, односно 9-ти мај,
покрај француските гробишта.
Традицијата налагала тогашните семејства да појдат на излет и подготват трпеза со различни видови на јадења. На овие собирања се појавувале групи на музичари од зурли и тапани па дури и плех оркестри кои им приредувале забава на семејствата.
Денеска, Даниел вели дека забавите се префрлиле во домашни
услови, а неговата професија како антрополог му дала до заклучок дека луѓето
кои го слават празникот се помалку бројни.
Низ Македонија има многу локации на кои се чествува овој празник, вели Даниел. Култните места кои се одбираат за празникот Ѓурѓовден/ Ерделези се поистоветуваат со верувањата и симболите на празникот. Ако се земе предвид дека симболот “зеленило“ доминира за време на празникот, логично е да дел од обредите како што се собирање на билки, лулање на лулашки и прослава, да се оддржуваат на зелените тревни површини или планински места каде има широка полјана или шума полна со дрвја.
Вториот исто така значаен симбол кој се поврзува со
празникот е „Изворската вода“. Верувањата се дека изворската вода може да
помогне во подобрување на здравјето. Изворска или природна вода се наоѓа покрај
цркви или храмови а исто така и покрај реките и езерата каде во близина се
сместени живеалиштата на Ромите, вели Даниел.
Така на пример, Ромите во Штип го посетуваат култното место
со изворска вода „Шадрван Баши“, а Ромите од Скопје ја користат водата од
црквата Св. Јован во населбата Капиштец, култно место познато за ромската
заедница под името Šutalo Pani (мак.: Кисела Вода).
Исто така важно е да се спомене и култното место на падината кај Француските гробишта во Скопје, на местото каде сега е изградена амбасадата на Соединетите Американски Држави.
Ромите од Скопје и околните места, на 5-ти мај ја посетуваат
и црквата Св. Ѓорѓија сместена покрај селото Дељадровци – кумановско, додека
пак Ромите од Тетово на 5 мај берат билки и зелени растенија на месноста покрај
Железничката станица. Во Гостивар се посетуваат месностите Фазанерија и
Циглана, а во Кичево берење на билки во месностите Чука и Вршка Воденица..
Празникот опстојува и покрај сите околности. Во скопската
населба Шуто Оризари, секоја година на 2-ри Мај се носи шампионското јагне и се
покажува пред останатите.
Тоа е општествена компетиција помеѓу Ромите иако формално
никој не им дава награда или не се одбира чие јагне е најубаво.
Изминатата година, Даниел ја посетил манифестацијата каде
луѓето со маски на лице му дале акцент на денот. Даниел смета дека зурлите,
тапаните и јагнињата се она кои треба да биде зачувано во иднина.
Ерделези опстојува со традиција кај Ромите во Македонија. Во 2011-та година, Ѓурѓовден/Ерделези кај Ромите е запишан како нематеријално добро во културното наследство со што доби и државна заштита. Низ текот на годините, Министерството за култура финансираше проекти кои го негуваа и афирмира значењето на празникот.
Фото: Антонио Јанески
Здружението Романо Ило од Македонија е консултирана од страна на Институт за фолклор “Марко Цепенков“ и претставник на УНЕСКО со цел доставување на предлог за добивање на статус – Ѓурѓовден / Ерделези, нематеријално добро заштитето од УНЕСКО, заедно со истоимениот празник во Турција.
Ова здружение во далечната 1998 година продуцира изложба
“Ѓурѓовден Ерделези во Скопје“ од авторката Елси Иванчиќ Дунин. Под ист наслов,
во 2018 година се продуцираше мултимедијална изложба од американската авторка
Дунин, која изложба беше поставена во Музеј на Македонија, а истата се прикажа
и во етнографските музеи во Загреб, Белград, Дубровник, Ријека, Пула, Пула и
други музеи.
Исто така во организација на здружението се продуцираше
документарен филм СА О РОМА наменет за прославата на празникот Ерделези и тој
филм се прикажа на етнографските фестивали во Скопје, Кратово, Белград, Загреб,
Берлин, Дизелдорф и Софија.
Блог
Препораки
Прочитајте повеќе

Дали некогаш сте слушнале за Опеница? Уникатно гастрономско искуство во XO Distillery & Farm
XO Distillery & Farm во Опеница нуди уникатно гастрономско искуство со домашна ракија и локална храна, во автентичен амбиент исполнет со македонска традиција.

Предлог викенд дестинација: Дрвени куќички со топло огниште и приватност
Идеален викенд во природа! Истражете дрвени куќички со камин, топло огниште и приватност за релаксација, пешачење и автентично планинско искуство.

Културен туризам во Македонија: инспирација за денови со дожд и облаци
Откријте што да правите кога врне дожд во Македонија. Посетете музеи, спомен-куќи, работилници со занаетчии и кулинарски искуства кои ја чуваат традицијата.

Маврово Национален Парк – природното богатство на Македонија што ја освојува 2025 година
Откријте зошто Маврово Национален Парк е една од најпосетуваните дестинации во Македонија. Од Мавровското Езеро и врвот Кораб до скијање, планинарење и автентична култура – доживејте ја природата низ сите сезони.

Културните настани во Македонија – потенцијал и влијание врз туризмот
Откријте како културните настани во Македонија ја обликуваат туристичката понуда, нудат автентични доживувања и го зголемуваат потенцијалот на културниот туризам.

Бањи и СПА дестинации во Македонија за есенско и зимско опуштање
Откријте бањи и СПА дестинации во Македонија за есенска и зимска релаксација. Лековити извори, современи СПА услуги и можност за резервација преку kajak.mk.